San Miguel de Celanova

    A obra arquitectónica de San Miguel de Celanova tiña unha función relixiosa principalmente, aínda que hai dúbidas á hora de entrar máis en detalles. Hai teorías que afirman que servía como albergue para os peregrinos, outras din que servían dun hospitiolium destinado a servir aos monxes que estiveran de paso pola zona, aínda que a teoría máis aceptada é a de que fose un pequeno oratorio. Foi levantado cara o século X por San Rosendo en honra ao seu irmán Froila e dedicado ao Arcanxo San Gabriel. Non obstante, non sabemos que autories participaron na construción do edificio. É o mellor exemplo da arte mozárabe na Galicia do século X, polo que se engloba dentro do conxunto da arte románica, que inclúe ao pasado romano e bizantino, o gusto polo ornamental dos visigodos e dos pobos bárbaros e a asimilación de elementos da arte árabe.

    Despois de que os pobos bárbaros sobrepasen os lindes romanos, produciráse no Imperio unha fractura non só na política, senón que tamén unidade artística. Até o século XI, cando se inicia a arte románica, a primeira arte universal, non haberá unidade pola rexionalización da arte, de xeito que a riqueza dos estilos que se desenvolven en toda Europa Occidental agrúpase baixo a denominación da arte prerrománica.

    Tras a caída do reino visigodo, a maior parte da poboación estará no territorio árabe, pero seguirán conservando a súa relixión e costumes. Estes cristiáns, que serán influenciados pola convivencia e a cultura islámica serán coñecidos como os mozárabes. Dende o século IX, os monarcas cristiáns organizarán as presuras, que eran uns documentos nos que os reis autorizaban a establecerse nun territorio que pasaba á propiedade de quen o ocupase e o explotase. Os mozárabes desprazaránse cara as zonas reconquistadas dos territorios do norte do Douro, e neste momento confecciónase a arte de repoboación, que presenta claras influencias califais. Estes mozárabes chegarán a Galicia pola calma que aquí se vivía.

    En canto a análise do edificio, está construído en magnífica sillería de pedra e granito de gran calidade. Non presenta a típica planta basilical, xa que os espazos están moi compartimentalizados e illados entre si. Ao entrar no edificio, rómpese a habitual visión focalizada nun punto de fuga xa que a entrada ao edificio realízase por unha porta alintelada no lado sur. Non presenta compartimentos laterais e conta con tres habitáculos delimitados por arcos de ferradura cunha frecha moi afogada e enmarcados nun alfiz de xeso. A primeira nave é o vestíbulo, seguido dun corpo principal cadrado que, pola altura do ciborio, actúa como un cruceiro, e a ábsida, cadrada ao exterior e en ferradura no interior.

    Presenta certa harmonía en canto a gradación de volumes que da sensación de ritmo á obra pola altura do cruceiro comparada coas naves secundarias. Esta xerarquización tamén está presente no ancho das naves, e tamén se verá nos tellados. Accédese polo lado sur atravesando a porta alintelada sobre a que se sitúa a inscrición e a dedicación.

    O que confire a esta pequena capela ou oratorio unha importancia espacial no estudo da arquitectura mozárabe é o feito de que na cobertura de cada un dos tres corpos, todos abovedados, utilizáronse sistemas diferentes, o que a convirte nun auténtico muestrario dos métodos de abovedamento utilizados nesa época. A cámara principal se cubre cunha bóveda de aresta feita en ladrillo, sostida por arcos peraltados que parten dunhas ménsulas que presentan uns canzorros ou rolos, elevando o suficinte a estrutura como para que se poidan abrir unhas pequenas fiestras a modo de arcos de ferradura peraltados abucinados que proporcionan unha excelente e clara iluminación a todo o interior da estrutura. A bóveda do vestíbulo é de canón e en forma de ferradura apoiada nunha moldura de arranque. A ábside está cuberta por unha bóveda gaionada de oito plementos, que fai que no interior teña unha forma de ferradura moi fechada, pero no exterior teña forma cadrada.

    A comunicación destas naves realízase mediante dous arcos de ferradura, dobrado o primeiro e enmarcado nun alfiz o segundo. O arco da ábisde presenta un mellor coidado e de xeito pódese apreciar minimamente, pola disposición das dovelas, como estaría distribuída a policromía.

    
    A iluminación ven dada por seis pequenas fiestras en forma de arcos de ferradura peraltado e abucinados distribuídas pola ábside, no vestíbulo e as catro restantes na ciborio. Este está composto por un teitume  a catro augas que termina nun gran aleiro de losas de granito soportados polos modillóns de rolos, elemento típico mozárabe. Estes modillóns están situados entre campos cadrados, recordando aos triglifos e as metopas da orde dórica grega. As caras laterais dos canzorros estaban labradas con rosetas e corpos helicoidais, e cabe destacar a presenza dunha figura antropomórfica, aínda que posiblemente foi engadida posteriormente. As outras naves non contan con outros modillóns xa que os teitumes son á duas augas, polo que rematan en cornixas apoiadas sobre dentes de serra.

    O resultado final co que se conclúe tras analizar San Miguel de Celanova é que pódese ver a fiable relación entre a arte visioda e o seu sucesor, a arte mozárabe. É un homenaxe ao ecleticismo, que permitiu aos seus autores utilizar diferentes técnicas e criterios artísticos sen limitarse a unha serie de normas prefixadas, dando lugar a unha obra moi creativa pola liberdade de creación dos autores. Os contrafortes asturianos que supoñen unha prolongación dos arcos interiores mestúranse coa sensibilidade no interior, dende a decoración das bóvedas e os arcos de ferradura, até a procura dun perfecto estudo da iluminación interior, dando unha gran sensación de profundidade e amplitude a un espazo de reducidas dimensions que impresiona pola proporción e a harmonía.